Merhametin eksildiği yerde bereket durmaz, derler. Merhamet etmek şefkat göstermek demektir. Allahü teâlânın Esma-i hüsnasındaki Rahman, Rahim, Rauf gibi isimlerinin anlamı, merhamet eden, acıyan, şefkat gösteren demektir. Erham-ür-rahimin, demek de, merhametlilerin en merhametlisi demektir. Acımak imanın şartıdır. Acıyan kimse, başkalarına dert, felaket gelmesine üzülür, herkesin sıkıntıdan kurtulmasına çalışır. Peygamber efendimiz, “Merhametli olmayanın, acımayanın imanı olmaz” buyurunca, Eshab-ı kiram, “Ya Resûlullah, hepimiz merhametliyiz” dediklerinde, “Bir arkadaşa merhamet kâfi değildir. Bütün mahlûkata merhametli olmak gerekir” buyurdu. Peygamber efendimiz, “Kıyamette Cenab-ı Hakk'ın kendisini sevindirmesini isteyen, dünyada Onun kullarını sevindirsin” buyuruyor.
Evliya bir zata, “Bu nimete nasıl kavuştunuz?” diye sorulunca buyurmuş ki: Bir gün kapıma bir garip geldi, “Çok fakirim, ihtiyacım var” dedi. İçimden, “Bu daha genç, çalışıp kazansa ya” diye düşündüm. O genç, bana dönüp, “Kalbinden geçirdiğinden, Allah beni muhafaza etsin” deyince, ben düşüp bayılmışım. Kendime gelince, genci aradım, ama bulamadım. Oradan ayrılıp bir dergâha gittim, büyüklere talebe oldum. İşte o tövbe ve istiğfar, Cenab-ı Hakk'a yönelmek, dünyaya karşı soğukluk, elimde avucumda ne varsa hepsini Allah için dağıtmak, bana bu nimeti nasip etti. Bu yüzden büyüklerimiz, “Bir Allah kulu elini açıp bir şey isterse, Allah rızası için derse, onu boş çevirmeyin! Ne olacağı belli olmaz” buyuruyor.
Yine bir fakir, zengin birinin kapısına gelir, “Günlerdir açım, bir lokma ekmek” der. Zengin kızar, hakaret eder, kapıyı yüzüne çarpar. Fakir neye uğradığını şaşırır. “Vermeyebilir, ama bu hakaret, bu azarlama niye?” diye düşünür, çok ağırına gider, oturur, hüngür hüngür ağlar. O sırada oradan geçen bir âmâ, bunun sesini duyar. Sebebini sorunca fakir, olanları anlatır. Âmâ ona, “Gir koluma, bizim burada bir gecekondumuz var. Orada ne varsa beraber yeriz” der. Eve gelirler, karınlarını doyururlar. Âmâ, “Burada yatacak yer de var. Ye, iç, yat! Sen benim misafirimsin” der. Fakir çok duygulanır, kalbinin tam inceldiği bir anda ellerini açar, “Ya Rabbî, bu kulun bana kapısını açtığı gibi, sen de bunun gözlerini aç!” diye dua eder. O anda âmânın gözleri açılır.
Olay duyulunca, o zengin âmâya gelip, “Nasıl oldu bu iş?” der. Âmâ da, “Devlet kuşu ayağına kadar gelmişti, ama sen bu fırsatı kaçırdın. Belki o sana dua etseydi, senin de kalp gözün açılırdı” der. Kimin duasıyla ne olacağı bilinmez...
Bağdatlı bir zengin de, Yemen'deki evliya bir zatın adını duyar, duasını almak için yola çıkar. Konakladığı handa bir fakir gelip, “Aç ve fakirim” der. Zengin de, “Git buradan, parayı sizin için mi kazanıyoruz?” deyip onu kovar. Zengin adam yolda konakladığı bir başka handa yine bir fakire rastlar, “Git buradan, dilenci için mi para kazanıyoruz?” diyerek onu da kovar. Fakir de, “Emrin olur” der, çıkıp gider. Zengin adam şehre gelince mübarek zatı kızgın bir şekilde bulur. O zat, niye geldiğini sorunca, “Talebeniz olmak, himmetinize kavuşmak istiyorum” der. O zat der ki: “Hayret, ben sana iki defa geldim. İkisinde de, beni kovdun. Ben de, 'Emrin olur' dedim. Şimdi kovma sırası bende. Burası cimrilerin yeri değildir. Fakire merhameti olmayanın, dinine de merhameti olmaz.”
